Verpleegkundig rekenen: uitleg, formules en oefenen
In het werk als verzorgende IG of verpleegkundige is verpleegkundig rekenen nodig. Wat zijn belangrijke formules en hoe kun je ermee oefenen, bijvoorbeeld voor oplossen, verdunnen en zuurstof? Lees het in deze uitleg over verpleegkundig rekenen.
Als jouw verpleegkundig rekenen formules niet kloppen, kan dit gevolgen hebben voor de patiënt. Het vak ‘verpleegkundig rekenen’ moet je daarom positief afronden, maar hoe? Knowledge Monk helpt je op weg met een preview van de e-learning Verpleegkundig rekenen.
Uitleg medisch rekenen
De uitleg van verpleegkundig of medisch rekenen gaat in stappen. Het gaat namelijk uit van een aantal basisonderdelen, namelijk het metrisch stelsel, procentuele oplossingen, druppelsnelheden en tijdomrekeningen. Per onderdeel gebruik je een standaardformule. Wanneer je die formules onder de knie hebt, weet je hoe je moet rekenen in praktijksituaties. Denk hierbij aan de druppelsnelheid van een infuus, het aantal insuline-eenheden en de medicatiehoeveelheid op basis van gewicht. In deze situaties combineer je namelijk de verschillende basisonderdelen van het verpleegkundig rekenen, oftewel je gaat omrekenen. Ook hier kun je formules gebruiken die het jou makkelijker maken.
De meest gebruikte verpleegkundig rekenen formules
• Metrisch stelsel
Het metrisch stelsel bestaat uit gewicht en volume. Gewicht is bijvoorbeeld kilogram of microgram, daarentegen is volume het aantal liter of kubieke centimeter. Om de hoeveelheid gewicht of inhoud naar verschillende eenheden (ml naar l of kg naar mg) te berekenen gebruik je een handige formule, namelijk een trappetje waarbij de inhoudsmaten van klein naar groot gaan. Hier geldt naar rechts is keer en naar links is delen.
• Procentuele oplossingen
In procentuele oplossingen geldt de stelling ‘een oplossing van 1 procent betekent dat 1 gram stof is opgelost per 100 ml oplossing’. Wanneer er een oplossing van 5 procent is, is er dus 5 gram stof opgelost in 100 milliliter.
• Druppelsnelheid uitrekenen
Als een patiënt sondevoeding krijgt, moet je de voedingspomp instellen op hoe snel de voeding naar de patiënt gaat. Zo´n pomp kun je instellen in druppels per minuut, of in ml per uur. Bij een voedingspomp zitten er meestal twintig druppels in één milliliter. Bij een transfusie (bloed of zout) is 1 milliliter meestal verdeeld over achttien druppels. In sommige gevallen is het anders, maar dan staat dat op de pomp zelf. De verpleegkundig rekenen formule voor een ‘voedingspompdruppelsnelheid’ per minuut is dan: (aantal ml x 20 druppels) delen door (aantal uur x 60 minuten).
• Tijd omrekenen
0,5 uur = 30 minuten
1,5 uur = 60 + 30 minuten
1,2 uur = 60 + (2×6) minuten
Verpleegkundig rekenen: oplossen oefeningen
De arts vraagt soms de verpleegkundige iemand te injecteren met een oplossing. Hiervoor gebruik je een aantal milliliter van een oplossing. Vaak schrijft de arts een andere eenheid op zijn recept dan hoe jij de oplossing kan gebruiken. Hij geeft het voorschrift bijvoorbeeld in milligram, procent of Internationale Eenheden, terwijl jij in milliliters moet toedienen.
In dit geval moet je dus eerst berekenen hoeveel milliliter de voorschrifteenheid is, zodat je rekent met dezelfde eenheid. Daarna kun je de verpleegkundig rekenen formule V/A gebruiken om te weten hoeveel milliliter jij moet toedienen om je aan het voorschrift van de arts te houden. Dit betekent ‘Voorschrift delen door Aanwezig’; namelijk het voorschrift delen door de hoeveelheid aanwezige stof in de oplossing.
Verpleegkundig rekenen: verdunnen oefeningen
Soms heeft een patiënt een infuus met een zoutoplossing nodig voor extra vocht. Deze zoutoplossing kan te sterk zijn om zo te geven. Deze oplossing moet je dus verdunnen. Hier ga je net zoals bij oplossen uit van aanwezigheid (A), namelijk het percentage stof in de oplossing. En voorschrift (V), het percentage stof wat de arts heeft opgegeven.
Je rekent in dit geval eerst uit hoeveel ml je moet pakken uit de aanwezige oplossing. Daarna reken je uit hoeveel ml vloeistof je moet toevoegen om de juiste hoeveelheid oplossing te krijgen met het juiste percentage stof. Je gebruikt hiervoor de verpleegkundig rekenen formule: (percentage voorschrift x aantal ml aanwezig) / percentage aanwezig = hoeveel ml je nodig hebt van de bestaande oplossing. De derde stap is uitrekenen hoeveel ml vloeistof je moet toevoegen: hoeveelheid ml nodig – ml hoeveelheid gepakt = hoeveelheid ml toevoegen.
Verpleegkundig rekenen: zuurstof
In dit derde voorbeeld heeft een patiënt zuurstof nodig. Als verzorgende IG of verpleegkundige moet je uitrekenen wanneer je de tank moet vervangen, oftewel ‘hoeveel minuten kan de patiënt met deze zuurstoftank doen?’.
Een zuurstoftank heeft een inhoud in de eenheid liter. Dat geeft aan hoeveel liter zuurstof in de tank zit als de druk 1 bar is. We gebruiken de eenheid 1 bar, omdat dit de normale luchtdruk is hoe wij die inademen. Als een zuurstoftank wordt gevuld, komt hier samengeperste zuurstof in. Zo past er meer in de tank. Als de zuurstofdruk bijvoorbeeld 100 bar is, kan er 100 keer zoveel zuurstof in een fles. Dat betekent dat een fles van bijvoorbeeld 5 liter dan 500 liter samengeperste zuurstof kan bevatten. Als de zuurstof naar de patiënt toegaat is de druk weer 1 bar.
Je rekent in dit geval dus eerst uit hoeveel liter bruikbare zuurstof er in een tank zit. Hiervoor gebruik je de formule druk x inhoud = hoeveel liter de tank bevat (voorraad). Daarna reken je uit hoe lang de patiënt met de tank doet en gebruikt daarvoor de formule: voorraad / nodig per minuut = aantal minuten dat de patiënt doet met de tank.
Verpleegkundig rekenen: app en e-learning
Er zijn diverse apps om verpleegkundig rekenen te vergemakkelijken. Met de app Verpleegkundig rekenen kun je bijvoorbeeld je eigen berekeningen voor druppelsnelheid, zuurstof, injectievloeistoffen en oplossingen controleren. De app Medisch rekenen is ontwikkeld in België. Je kunt er onder meer druppelsnelheid, zuurstof, verdunnen en BMI in uitrekenen.
Knowledge Monk heeft de online cursus Verpleegkundig rekenen ontwikkeld. Deze e-learningmodule leert de belangrijkste rekenregels om zo bepaalde verpleegtechnische handelingen correct te kunnen uitvoeren.
• interactieve module met animaties, magazines en games
• inclusief certificaat
• ± 2 uur studietijd
• Slechts € 25,00
Lees ook:
E-learning: de beste cursussen en trainingen voor professionals
